Şinasi ( tanzimat 1.dönem sanatçısı)

ŞİNASİ (1826-1871)

Gazeteci, şair ve yazar. 1826’da, İstanbul’da doğdu. Asıl adı İbrahim Şinasi’dir. İlköğrenimini, Mahalle Mektebi’nde tamamladı. Tophane’deki Feyziyye Mektebi’nden sonra, Tophane Müşirliği Mektubî Kalemi’ne girdi. Burada Arapça, Farsça ve Fransızca dersleri aldı. Devlet tarafından hem Batı dünyasını daha yakından tanımak, hem de maliye eğitimi almak için Paris’e gönderildi (1849). Paris’te, Doğubilimci De Sacy ailesi ve Ernest Renan ile tanıştı. Bir yandan da Bibliotheque Imperiale (Devlet Kütüphanesi) ve Doğu Dilleri Okulu’nda “eski Türk dili ve edebiyatı”yla ilgili araştırmalar yaptı. 1851’de, Societe Asiatique’e üye kabul edildi; bu derneğin ünlü isimlerinden biri olan sözlük yazarı Littre ile dostluk kurdu. 1854’te, İstanbul’a döndü ve yeniden Tophane Müşirliği Mektubî Kalemi’nde çalışmaya başladı. Bir süre sonra, Meclis-i Maarif Üyeliği’ne atandı. Ancak Ali Paşa’nın sadrazamlığında (başbakan) görevden alındı; Mustafa Reşit Paşa, sadrazam olunca yeninden görevine döndü.
Şinasi, resmî görevinin yanı sıra, yayım çalışmalarına da başladı. Önce, Franszıca’dan yaptığı şiir çevirilerini, “Tercüme-i Manzume” adlı eserinde topladı (1859). Aynı yıl Saray Tiyatrosu’nda oynanmak üzere, Türk Edebiyatı’nın ilk yazılan ve ilk matbaada basılan tiyatro eseri olan “Şair Evlenmesi”ni kaleme aldı. Ardından, Agâh Efendi ile birlikte ilk özel Türkçe gazete olan “Tercüman-ı Ahval”i çıkardı (1860). Altı ay kadar sonra, gazeteden ayrıldı. Bazı önemli teknik hazırlıklardan sonra, 1862’de, tek başına “Tasvir-i Efkâr” gazetesini yayımlamaya başladı. Gazetenin çıkışı, büyük bir ilgi görünce, kısa bir sürede, dönemin özellikle yeni düşüncelere açık gençlerini, çevresinde toplamayı başardı.
Şinasi, 1861’de, şiirlerinden yaptığı seçmeleri, “Müntehabat-ı Eş’ar” adıyla kitaplaştırdı. 1863’te, Meclis-i Maarif Üyeliği’ne yeniden son verildi. Aynı yıl, bir bölümünü Paris’te bulunduğu sırada derlediği atasözlerini, “Durub-ı Emsal-i Osmaniye” adıyla yayımladı. 1865’te, Tasvir-i Efkâr’ın yönetimini Namık Kemal’e bırakarak, Paris’e gitti. Paris’te, kendisini bütünüyle bilimsel ve edebî çalışmalara verdi; sözcük çalışmaları yaptı. Tamamlayamadığı kapsamlı bir Türkçe sözlük (Kamus-u Osmaniye) üzerinde çalıştı. Societe Asiatique’ten ayrıldıktan sonra, Littre ile olan dostluğunu ilerletti. 1867’de, tekrar İstanbul’a döndü. Kısa bir süre sonra, yeniden Paris’e gitti. 1869’da İstanbul’a döndükten sonra, Babıali’de bir ev kiralayarak, kendisini bütünüyle yayım çalışmalarına verdi. 1871’de, İstanbul’da vefat etti.
Şinasi ile Türk Edebiyatı’nda, ilk defa Batılı anlamda yenileşme başlamıştır. İlk defa gazeteciliği başlatan kişi de Şinasi’dir. Gazeteciliği; halkı eğitmek ve halka yararlı olmak için kullanmıştır. Bu yüzden Agâh Efendi ile birlikte “Tercüman-ı Ahval”i çıkarmıştır. Gazeteye, makale türünde bir önsöz (Tercüman-ı Ahval Mukaddimesi) yazarak, gazetenin çıkış sebebini, gazeteciliğin neden var olduğunu, gazetenin gerekliliğini anlatmıştır. Yurt sorunları üzerinde insanların söz söyleme hakkı ve özgürlüğü olduğunu ileri sürerek, gazetenin toplum yaşamında çok önemli bir yeri olduğunu ifade etmiştir.
Şinasi, ilk defa Fransızca’dan yaptığı şiir çevirileriyle “yeni Fransız şiir şekli” (Batı tarzı şiir)’ni edebiyatımıza kazandırmıştır. Divan Edebiyatı’nın nazım şekilleriyle özgürlük, kanun, eğitim, adalet, hak, hukuk gibi konuları işlemiştir. İlk defa noktalama işaretlerini, “Şair Evlenmesi” adlı eserinde kullanmıştır. Türk Edebiyatı’nda ilk defa “klasisizm” akımının öncüsü olmuştur. Düzyazılarında, halkın anlayabileceği bir dil kullanmıştır.

Başlıca Eserleri: Müntehabat-ı Eş’ar [Şiir]. Tercüme-i Manzume [Çeviri]. Şair Evlenmesi [Tiyatro]. Durub-u Emsal-i Osmaniye [Atasözleri].